Di tích Nhà Huỳnh Kỳ (Nhà cổ Cầu Kè)

Di tích Nhà Huỳnh Kỳ còn gọi là Nhà cổ Cầu Kè, tọa lạc cách thành phố Trà Vinh khoảng 30km về hướng tây thuộc khóm 4, thị trấn Cầu Kè, huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh.

Di tích Nhà Huỳnh Kỳ của đốc phủ sứ Huỳnh Kỳ (1866 – 1946) được khởi công xây dựng vào năm 1920 hoàn thành vào năm 1924 theo bản thiết kế của kiến trúc sư người Pháp được nhóm thợ ở Sài Gòn, Huế và tại địa phương xây dựng. Cũng như nhiều ngôi nhà dân dụng khác, nhà Huỳnh Kỳ gồm ngôi nhà chính và một số công trình khác như: rào cổng, nhà sau, nhà kho…

Ngôi nhà chính hình chữ nhật theo hướng bắc nam, chiều dài 20m, chiều rộng 18m, bó vỉa nền bằng đá xanh ken nhau dạng nền “kim quy”. Nền nhà lót gạch bông với nhiều loại hoa văn khác nhau, mái nhà lợp ngói vẩy cá với hai cấp mái theo kiểu bắt vần. Trên nóc mái bao quanh ngôi nhà và con lươn xây gạch trang trí với nhiều loại phù điêu khác nhau.

Sảnh đón nằm ngay giữa ngôi nhà được xây dựng nhô ra phía trước. Trên các đầu cột đều gắn phù điêu; trần, vách trang trí các tranh vẽ trên tường đề tài đề tài ngư, tiều, độc, mục, cảnh núi sông, nhà cửa, ghe thuyền… Lan can phần sảnh dán gạch men trang trí các trụ lục bình (con tiện). Hai bên sảnh đón là hai lối vào nhà thiết kế hình vòng cung với 7 bậc. Cửa chính vào nhà với hai lớp cửa theo kiểu Pháp đầu thế kỷ XX. Ngoài cửa chính còn có hai cửa hông. Đặc biệt, vào theo hai cửa hông còn phải qua hai cửa giả là hai bức bình phong làm bằng gỗ.

Nội thất ngôi nhà gồm 05 gian chia làm hai phần trước và sau kiểu “ngoại khách nội hưu” bên ngoài là phòng khách bên trong là phòng nghỉ. Phần trước ngôi nhà không xây vách chia thành gian mà chỉ xây lan can cột giả để ngăn cách thành 05 gian. Trên các đầu cột, cửa, giáp mí giữa vách với trần đều đắp các phù điêu hoa lá dây. Trên vách, trên trần thì vẽ, đấp nổi các bức tranh đề tài hoa lá cảnh vật do nghệ nhân Ba Phú vẽ vào năm Mậu Dần 1938. Đặc biệt, trần của ngôi nhà không làm bằng bê tông cốt thép mà sử dụng gỗ làm khung sườn rồi dùng lưới kẽm mắc vào khung gỗ và đấp vào một hỗn hợp vôi vữa. Từ trần đến mái nhà là một khoảng không cách nhiệt có các lỗ thông gió, vì vậy luôn tạo cho ngôi nhà mát mẻ.

Phần nội thất phía trước ở giữa là phòng khách, sát vách là bàn thờ Cửu huyền thất tổ. Bên trái là bộ bàn ăn dùng để tiếp khách quý, bên phải là bộ bàn ghế dùng trà. Phía trước sát bên trái là gian dành cho các gia sư nghỉ ngơi, giảng dạy khi được mời đến dạy học. Phần nội thất phía sau là các phòng nghỉ của ông bà Huỳnh Kỳ – Lâm Thị Bền (Lục Thị Nguyệt), Huỳnh Kỳ – Dương Thị Hườn (Dượng Thị Long) và tiểu thư Huỳnh Yến.

Ngoài ngôi nhà chính trước đây còn có nhà sau nằm song song với ngôi nhà chính và thông với nhà chính bằng đường dẫn có trần che. Trên các đầu cột đường dẫn đều được trang trí phù điêu. Bên trái là dãy nhà kho quay mặt vào ngôi nhà chính. Cuối dãy nhà kho bên trái nhà sau có Tây lầu để vọng cảnh.

Nhà Huỳnh Kỳ là ngôi nhà có đường nét cổ kính, vật liệu, phong cách trang trí tiêu biểu cho kiến trúc Pháp đầu thế kỷ XX. Tuy nhiên, phần lớn tiện nghi trong nhà cũng như cách bố trí và đề tài một số tranh vẽ như ngư tiều độc mục, làng quê… thì mang phong cách Á Đông – thuần Việt.

Ngôi nhà cũng là một chứng tích cho một giai đoạn lịch sử của vùng đất Trà Vinh nói riêng và Nam Bộ nói chung trong những thập niên đầu thế kỷ XX.

Ngày 12/9/2011, Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh ban hành Quyết định số 1454 xếp hạng Nhà Huỳnh Kỳ (Nhà cổ Cầu Kè) là di tích cấp tỉnh thuộc loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật.