Di tích Đình miếu Cồn Trứng

Di tích Đình miếu Cồn Trứng tọa lạc cách trung tâm thị xã Duyên Hải khoảng 12km về hướng Đông Bắc, cách thành phố Trà Vinh khoảng 51km về hướng Đông thuộc ấp Cồn Trứng, xã Trường Long Hòa, thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh.

Đình miếu Cồn Trứng được ông Nguyễn Văn Bường người gốc Bến Tre về đây khai hoang lập nghiệp tạo dựng vào những năm đầu thời Minh Mạng. Khi mới tạo dựng đình miếu Cồn Trứng đơn sơ bằng tre lá. Đến năm 1839, ngôi đình và miếu được xây dựng lại rất quy mô bằng cột gỗ căm xe, mái lợp ngói. Đến năm 1965, đình miếu bị bom Mỹ đánh sập hoàn toàn, sau đó bà con cùng nhau dựng lại tiếp tục thờ cúng.

Ngay từ những năm đầu thực dân Pháp xâm lược bà con Đình miếu Cồn Trứng đã tham gia các phong trào yêu nước chống Pháp tiêu biểu như phong trào khởi nghĩa vũ trang dưới sự chỉ huy của Trần Văn Đề (1867-1868), Lê Văn Quân, Đề đốc Triều và Đốc Binh Say (1868), Đoàn Công Bửu – Nguyễn Xuân Phụng (1872-1874), của Lê Tấn Kế – Trần Bình (1874-1875).

Trong những ngày tiền khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám, Mặt trận Việt Minh sử dụng Đình miếu Cồn Trứng làm hội quán để tập hợp lực lượng, tổ chức dạy võ cho các Thanh niên Tiền phong. Tiêu biểu những người trong ban hội đình miếu tham gia Thanh niên Tiền phong như: ông Trần Văn Dởn, Tống Văn Kinh, Võ Tầm Sét, Nguyễn Công Luận, Phạm Văn Xê, Nguyễn Văn Hai, Nguyễn Văn Ba, Lê Lương Bằng.

Khi thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta, Đình miếu Cồn Trứng là nơi hội họp, sinh hoạt của lực lượng cách mạng. Những năm 1947 – 1948, chính quyền cách mạng tạm mượn đình miếu Cồn Trứng để sử dụng làm trường huấn luyện cán bộ dân quân của Xứ ủy lấy tên là Trường Dân quân Nam Bộ.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, giai đoạn “chiến tranh đặc biệt”, tỉnh mở Trường Quân chính đào tạo cán bộ tiểu đội trưởng, đào tạo cán bộ đặc công, Đình miếu Cồn Trứng cũng là một trong những địa điểm huấn luyện.

Năm 1962, Tỉnh ủy Trà Vinh cử đồng chí Nguyễn Đáng – Phó Bí thư Tỉnh ủy đến Duyên Hải triển khai mở đợt hoạt động tấn công phá ấp chiến lược. Đình miếu Cồn Trứng lại được chọn làm nơi tập trung học viên học tập trong đó có lực lượng của Đại đội 501, 513.

Đầu năm 1961, chấp hành chỉ thị của Trung ương Tỉnh ủy Trà Vinh khẩn trương xây dựng các bến tiếp nhận vũ khí ở hai xã Long Vĩnh và Trường Long Hòa, huyện Duyên Hải. Sau chuyến tàu thứ nhất cập bến Phước Thiện (17/3/1963), chuyến tàu thứ hai chở 70 tấn hàng chủ yếu là vũ khí cặp bến Rạch Gốc. Để nhanh chóng đưa hàng đi cất giấu, đồng chí Tống Văn Cánh – Trưởng ban Quân khí Tỉnh đội cũng là người của hội đình được phân công bí mật vận chuyển số vũ khí này. Đồng chí đã liên hệ với ông Võ Văn Dành một thành viên trong hội Đình miếu Cồn Trứng mượn ghe chuyển về đình cất giấu khi nào có lệnh thì cấp phát cho các đơn vị. Nhiều đơn vị đã nhận vũ khí tại Đình miếu Cồn Trứng như: Đại đội bộ binh 501, Đại đội đặc công 513.

Năm 1966, dưới sự chỉ huy của đồng chí Dương Tấn Đạt, ông đã cho đào dưới bàn thờ thần và trong nhà võ ca 2 hầm dã chiến để chứa vũ khí.

Sang năm 1967, Xưởng Binh giới tỉnh cần gạch để xây lò làm than, cần gỗ làm đuôi lăn xà bôm, Đình miếu Cồn Trứng hiến toàn bộ số gạch và gỗ để phục vụ cho công trường chế tạo vũ khí.

Trong hai cuộc kháng chiến Đình miếu Cồn Trứng vừa là trường học, vừa là nơi tạm cất giấu vũ khí và đã được bà con hết lòng bảo vệ. Nhiều người con trong hội đình miếu đã tham gia lực lượng cách mạng giải phóng quê hương, tiêu biểu như: ông Tống Văn Cánh, Hà Văn Tỷ, Hà Văn Dạ, Nguyễn Ngọc Út, Võ Thành Triệu, bà Bùi Thị Nhiên, Phan Thị Nhẫm, Lê Thị Mua…

Ngày 12/09/2011, Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh ban hành Quyết định số 1457/QĐ-UBND xếp hạng Đình miếu Cồn Trứng là di tích cấp tỉnh, thuộc loại hình di tích lịch sử. Đến ngày 23/12/2015, Bộ Văn hóa,Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 4482/QĐ-BVHTTDL xếp hạng Đình miếu Cồn Trứng là di tích cấp quốc gia thuộc hệ thống Bến tiếp nhận vũ khí Cồn Tàu (Đường Hồ Chí Minh trên biển).