Di tích Chùa Satharam Van Ta Rom (Chùa Tà Rom)

Di tích chùa SatharamvanTarom còn gọi là chùa Tà Rom tọa lạc cách thành phố Trà Vinh khoảng 40km về hướng Nam, cách thị trấn Trà Cú khoảng 20km về hướng Đông Nam thuộc ấp Tà Rom A, xã Đôn Châu, huyện Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh.

Chùa Tà Rom được xây dựng vào năm 2142 Phật lịch tức năm 1598 dương lịch. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, khi Chi bộ xã Đôn Châu thành lập (1946), đồng chí Trần Văn Khôi, Bí thư Chi bộ bàn bạc với sư cả Thạch Ngane chọn chùa làm cơ sở hoạt động hợp pháp, làm nơi nuôi chứa cán bộ cách mạng. Tham gia cơ sở có sư cả Thạch Ngane và một số sư sãi, thầy giáo như: Thạch Chịa, thầy Khai, thầy Cảnh, thầy Kim, thầy Cơn…

Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, sư cả Kiên Uôi tiếp tục đảm nhận công tác nuôi chứa và bảo vệ cán bộ. Hưởng ứng phong trào Đồng khởi, các vị sư sãi và phật tử chùa Tà Rom làm hàng trăm chiếc mõ và 03 cái trống cùng tham gia nổi dậy. Các vị sư còn xây dựng nghĩa trang trong phạm vi đất chùa nhằm phục vụ công tác chôn cất chiến sĩ hy sinh.

Tháng 3/1966, địch cho máy bay oanh tạc khu vực ấp Tà Rom bắn chết bà Thạch Thị Hai cùng đứa con mới ba tháng tuổi. Các vị sư và phật tử chùa Tà Rom tổ chức khiêng xác đi đấu tranh với bọn tề xã. Tháng 6/1966, địch lại cho máy bay oanh tạc, bắn phá làm hư hỏng một tăng xá và một phần mái chính điện cùng hô trai (thư viện). Các vị sư và phật tử chùa Tà Rom liền tổ chức cuộc biểu tình kéo lên tỉnh lỵ Trà Vinh đưa yêu sách với tên Tỉnh trưởng đòi bồi thường thiệt hại.

Tháng 2/1972, địch đưa quân đi càn quét vào các ấp của xã Đôn Châu, chúng bắn chết hai chiến sĩ cách mạng rồi đem phơi xác tại chợ La Bang. Nhận được tin các vị sư chùa Tà Rom gồm: Thạch Dênl, Thạch Rịnh, Thạch Chan, Kim Song, Huỳnh Vĩnh, tổ chức đi đấu tranh trực diện với địch và bị địch bắt đem về Trà Cú giam giữ. Sư cả Kiên Uôi tiếp tục tổ chức đấu tranh buộc tên Quận trưởng thả các vị sư và trả xác hai chiến sĩ để các vị sư đem về chùa mai táng.

Tháng 2/1974, địch đưa lực lượng do tên quận trưởng Trần Tấn Phước đến bao vây chùa và bắt các vị sư Thạch Giỏi, Thạch Tục, Kiên Tục, Thạch Liên, Trầm Bé đem giam giữ tại Trà Cú. Sư cả Kiên Uôi cùng sư cả Kim Nhiêu Kem chùa Bào Môn, tổ chức sư sãi và phật tử kéo đi đấu tranh. Bọn địch ở Trà Cú hoảng sợ bí mật giải 05 vị sư lên tỉnh và tiến hành lột áo cà sa của các vị sư rồi đưa vào Trại nhập ngũ tỉnh Vĩnh Bình. Đoàn đấu tranh tiếp tục kéo lên tỉnh, chúng lại bí mật đưa 5 vị sư vào quân trường Chi Lăng – An Giang. Sau đó các vị sư đã tổ chức trốn thoát, trở về chùa tiếp tục hoạt động.

Trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, các vị sư chùa Tà Rom cùng với cán bộ cách mạng tổ chức vận động dân vệ ấp Tà Rom B giao nộp 13 khẩu súng.

Nhiều vị sư chùa Tà Rom sau khi hoàn tục tham gia cách mạng và đã anh dũng hy sinh như: Thạch Cần, Thạch Danl, Thạch Văn, Thạch Khiêu, Thạch Sunl, Thạch In, Thạch Cui, Thạch Nết, Thạch Nhứt, Thạch Đen, Thạch Pô, Thạch Khol, Huỳnh Sol, Thạch Út, Kiên Sunl, Thạch Rệch, Thạch Phát, Thạch Kim Siêng, Thạch Song, Ngô Thương, Thạch Tưa, Thạch Thây, Thạch Thương, Thạch Keo Rương, Trầm Sái, Thạch Long, Thạch Đuynh, Kiên Canh, Lâm Cân…

Nhiều cán bộ được nhà chùa nuôi chứa, bảo vệ sau này đã đảm nhận trọng trách trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước tiêu biểu như: Ma Ha Sơn Thông, Lâm Phú (Ba Tranh), Trần Lái (Ba Oai), Thạch Tua (Ba Tưa), Thạch Hel, Thạch Minh Mẫn, Điền Goọng, Thạch Chân…

Ngày 11/12/2009, Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh ban hành Quyết định số 2257/QĐ-UBND xếp hạng chùa SatharamvanTarom (chùa Tà Rom) là di tích cấp tỉnh thuộc loại hình di tích lịch sử.