Di tích Chùa Kom Pong (Chùa Ông Mẹt)

Di tích chùa Kom Pong còn gọi là chùa Ông Mẹt, tọa lạc ở số 50/1 Lê Lợi, khóm 2, phường 1, thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh.

Ngơi chùa được tạo dựng đầu tiên vào năm 642 cách vị trí hiện tại khoảng 1km. Đến năm 1315 Phật lịch tức năm 711 dương lịch chùa mới được dời về vị trí hiện nay.

Trải qua thời gian, ngôi chùa nhiều lần được trùng tu sửa chữa nhưng ngôi chính điện và thư viện hai công trình có giá trị về kiến trúc, điêu khắc, hội họa được xây dựng vào những năm đầu thế kỷ XX vẫn giữ được kiểu dáng kiến trúc ban đầu.

Cũng như nhiều chùa Khmer khác, chùa Kom Pong bao gồm nhiều công trình kiến trúc như: chính điện, sa la, tăng xá, tháp cốt, rào cổng… Đặc biệt, hai công trình có giá trị về kiến trúc nghệ thuật độc đáo nhất đó là ngôi chính điện và thư viện.

Chính điện hình chữ nhật được xây theo hướng đông tây, mặt quay về hướng đông trên nền tam cấp cao 3,18m. Ở bốn góc phía trong rào là các tháp dạng kốte. Phía trước hướng đông và phía sau hướng tây là cửa ra vào với nhiều bậc thang lên xuống. Bên trong chính điện ở hướng tây là một bệ thờ lớn. Trung tâm bệ thờ đặt Phật preas – chi rất to ngồi thiền trên tòa sen cùng nhiều tượng khác như: Phật đắc đạo, Phật khất thực, Phật thuyết pháp, Phật niết bàn… Khung sườn chịu lực của chính điện như cột, kèo, đòn tay… đều làm bằng gỗ quý. Trên mỗi đầu cột và xiên ngang chạm khắc hoa văn nối tiếp nhau thành một chuỗi và được sơn son thiếp vàng. La phông cũng làm bằng gỗ tốt, chạm khắc công phu, sắc xảo bánh xe luân hồi, hoa hướng dương, hoa sen. Trên bốn bức tường vẽ các tranh theo chủ đề phân kỳ sự tích Đức Phật từ lúc còn nhỏ là hoàng nhi đến khi trở thành hoàng tử rồi xuất cung trốn vào rừng tu đắc đạo thành Phật và nhập niết bàn.

Trước bệ thờ Phật là hai pháp tọa bằng gỗ quý hình tượng reach – sây (sư tử vua), dành cho các vị cao tăng thuyết php. Hành lang bao quanh chính điện trên các đầu cột đều trang trí tượng key-no, riêng cột ở các góc thì trang trí tượng krud, Mái chùa lợp ngói và thiết kế theo kiểu có nhiều cấp, nếp mái. Giữa các cấp mái có rèm che dọc theo chiều dài mái làm bằng gỗ, chạm khắc hoa văn. Trên các bờ dãy giáp mí của mái là các con rồng (phu – chông) nằm xoãi dài. Đầu hồi làm bằng gỗ, đầu hồi phía trước chạm khắc hình tượng chim thần krud hai tay cầm hai cây đao chéo nhau đỡ thần Ay – sô. Phía dưới là ria- hu đỡ chân krud. Đầu hồi sau chạm khắc hình Vis – nu đứng thẳng mình, chân đặt trên hình tượng mặt trời.

Thư viện được làm theo kiểu nhà sàn với khung bằng gỗ quý. Năm 1916, để tránh mối mọt từ lòng đất, nhà chùa cho xây gạch dưới các chân cột v xung quanh thay cho vách ván và cách ly giữa cột gỗ với tường xi măng để bảo vệ lâu dài hơn. Ơ các xiên và đầu cột bên trong được chạm khắc hoa văn và sơn son thếp vàng. Đầu hồi hai hướng đông tây đều bằng gỗ. Đầu hồi phía tây chạm khắc hoa hướng dương, đầu hồi phía đông là hai sư tử cầm dù che mâm để kinh sách.

Thư viện được chia làm ba gian dùng để trưng bày và đọc sách. Mái thư viện gồm hai cấp. Cấp trên có hai mái, cấp dưới có bốn mái. Các mái nối nhau được trang trí hình tượng các con rồng.

Ngày 3/3/2009, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 834/QĐ-BVHTTDL xếp hạng chùa Kom Pong là di tích quốc gia thuộc loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật.