Di tích Ao Bà Om

Di tích Ao Bà Om nằm cách trung tâm thành phố Trà Vinh hơn 5km về hướng tây nam thuộc khóm 4, phường 8, thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh. Di tích danh thắng Ao Bà Om còn gọi là Ao Vuông vì ao có hình gần vuông.

Về tên gọi Ao Bà Om có nhiều dị bản giải thích khác nhau. Có bản cho rằng trước đây quanh bờ ao có nhiều rau ngò om, là loại rau thơm dùng để nêm canh chua còn gọi là rau mà om, cho nên gọi ao là Ao Mà Om và dần dần biến âm thành Ao Bà Om. Dị bản khác cho là chữ Bà Om do danh từ Pờ-ra-Âng (Prah Âng) tức chùa Âng biến âm mà thành. Lại có di bản cho rằng Bà Om là tên gọi của cặp vợ chồng Ông Lũy và Bà Om… Tuy nhiên, truyền thuyết sau đây được nhiều người biết đến.

Ngày xưa, ở vùng đất này cứ đến mùa khô thì nước ngọt khan hiếm đời sống cư dân gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó trong xã hội của người Khmer có sự tranh chấp giữa nam và nữ ai phải đi cưới ai, từ đó có cuộc thi đào ao để giải quyết.

Đúng như quy định, một hôm khi trời vừa tắt nắng hai phái nam và nữ đến địa điểm để thi công. Phái nữ đào ao ở phía đông, phái nam đào ao ở phía tây, hai ao cách nhau khoảng 2.000m còn được gọi là Kù-Bros (Ao Nam), Kù-Srây (Ao Nữ).

Theo quy định của cuộc thi việc đào ao sẽ chấm dứt khi sao mai mọc. Trong lúc cuộc thi đang diễn ra, phái nữ dưới sự chỉ huy của Bà Om cho người chặt một cây tre dài cắm ở một giồng đất cao, trên đầu treo một ngọn đèn để đánh lừa phái nam. Phái nam nhìn thấy ngọn đèn tưởng rằng sao mai đã mọc bèn nghỉ, trong khi đó phái nữ tiếp tục đào đến sáng. Thế là ao bên nữ đào rộng và sâu hơn ao bên nam và bên nữ thắng cuộc. Để nhớ ơn người phụ nữ có công ấy, người ta đã lấy tên bà đặt cho tên ao – Ao Bà Om. Tuy chuyện kể có yếu tố siêu nhiên, huyền thoại nhưng in đậm dấu ấn văn hóa của người Khmer. Qua truyền thuyết tục đàn ông phải cưới đàn bà, đánh dấu bước phát triển trong xã hội người Khmer đang chuyển từ chế độ mẫu hệ sang phụ hệ. Công trình cũng chứng minh cho ý chí vươn lên của người dân lao động trước đây, trong cuộc đấu tranh chống lại với thiên nhiên, cải tạo cuộc sống.

Đặc điểm của di tích danh thắng Ao Bà Om không chỉ do thiên nhiên tạo nên mà có sự kết hợp giữa thiên nhiên với bàn tay lao động của con người. Toàn bộ khuôn viên Ao Bà Om có diện tích hơn 18 héc ta trong đó diện tích mặt ao là 42.040 m². Bao quanh ao là bờ cát khi cao khi thấp, lúc rộng lúc hẹp; trên bờ ao có hơn 500 cây dầu, cây sao trong đó có những cây cổ thụ tạo nên nét đặc trưng hấp dẫn riêng.

Đặc biệt, dưới tác động của thiên nhiên, qua thời gian nhiều cây cổ thụ trơ lên những bộ rễ kỳ thú là nét độc đáo làm hấp dẫn nhiều người.

Hàng năm, vào ngày 14, 15 tháng Ka-đâk (tháng 12) của người Khmer tức khoảng ngày 14 – 15 tháng 10 âm lịch của người Việt, tại Ao Bà Om diễn ra lễ hội Ok-Om-Bok (lễ hội đút cốm dẹp hay lễ hội cúng trăng) của đồng bào Khmer.

Lễ hội Ok-Om-Bok thu hút hàng chục ngàn người khắp nơi về Ao Bà Om tham quan ngắm cảnh, tham gia các trò chơi dân gian, thưởng thức các loại hình biểu diễn nghệ thuật dân tộc, xem triển lãm và cúng trăng.

Đèn lồng trong lễ hội OK Om Bok

Ngày 20/7/1994, Bộ Văn hóa Thông Tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) ban hành Quyết định số 921-QĐ/BT xếp hạng Ao Bà Om là di tích quốc gia thuộc loại hình danh lam thắng cảnh.