Di tích Đình An Mỹ (Đình Bà Trầm)

Di tích đình An Mỹ còn gọi là đình Bà Trầm tọa lạc cách thị trấn Châu thành khoảng 10km về hướng đông bắc, cách thành phố Trà Vinh khoảng 8km về hướng đông thuộc ấp Bà Trầm, xã Hưng Mỹ, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh.

Đình An Mỹ được tạo dựng vào những thập niên 20 – 30 thế kỷ XIX dưới thời Minh Mạng. Hiện tại, trong đình còn lưu giữ một sắc phong Bổn Cảnh Thành Hoàng có niên đại Tự Đức ngũ niên (1852).

Những năm cuối thế kỷ XIX, đình An Mỹ là nơi tập họp, hoạt động của nhiều tổ chức yêu nước, tiêu biểu là hưởng ứng phong trào khởi nghĩa chống Pháp của Trần Hữu Điều ở Hưng Mỹ, Trần Văn Đề (Đề Triệu) ở Long Hậu.

Bước sang thế kỷ XX, đình An Mỹ là nơi tập hợp những người yêu nước hoạt động chống Pháp trong tổ chức Thiên Địa Hội. Khi Chi bộ Đảng Cộng sản xã Hưng Mỹ được thành lập (1939), ngôi đình cũng là một trong những địa điểm thường xuyên được Chi bộ tổ chức các cuộc họp.

Tháng 5/1945, tổ chức Thanh niên Tiền phong Trà Vinh ra đời, Ban lãnh đạo tổ chức này được gọi là Tỉnh bộ Thanh niên Tiền phong Trà Vinh. Sau đó tổ chức Thanh niên Cứu quốc do Mặt trận Việt Minh lập ra cũng được bố trí làm nồng cốt trong Thanh niên Tiền phong. Lợi dụng tính hợp pháp, công khai, Thanh niên Tiền phong tổ chức móc nối, xâm nhập vào hàng ngũ binh lính địch để làm công tác binh địch vận, tập võ nghệ và chiến thuật quân sự. Tại Hưng Mỹ, tổ chức này do đồng chí Bùi Văn Bê (Bùi Cát Vũ) huấn luyện, đồng chí Nguyễn Văn Luận (Hai Luận) làm đoàn trưởng. Riêng tại ấp Bà Trầm tổ chức Thanh niên Tiền phong do ông Trần Văn Út chỉ huy. Tham gia phong trào có rất nhiều người trong hội đình, mọi người sử dụng tầm vông vạt nhọn, gươm, mã tấu…luyện tập. Điểm tập dợt thường xuyên của Thanh niên Tiền phong Hưng Mỹ là sân bóng đá Rạch Vồn. Nơi lực lượng hậu cần tổ chức nấu ăn cho Thanh niên Tiền phong tập luyện về nghỉ, ăn uống là miếu Cây Quéo và sân nhà của ông Bảy Luân ở Đại Thôn. Tại ấp Bà Trầm và các khu vực lân cận, địa điểm chính là đình Bà Trầm.

Lệnh Tổng khởi nghĩa Tháng 8/1945 được ban bố trong cả nước, Tỉnh ủy Trà Vinh gấp rút mở hội nghị thành lập Ủy ban khởi nghĩa. Sau khi khởi nghĩa thắng lợi tại tỉnh lỵ và các cứ điểm xung quanh tỉnh lỵ thuộc huyện Châu Thành, các huyện, xã tiến hành khởi nghĩa.

Ở Hưng Mỹ, ban hội tề run sợ trước khí thế cách mạng nổ ra nên chúng cho bắt giữ nhiều bà cụ vào tề xã để ngăn trở hoạt động của Việt Minh. Quần chúng tổ chức đấu tranh phản đối nên địch phải thả. Chi bộ tổ chức cuộc mít-tinh ở ấp Bãi Vàng trước trụ sở nhà việc của địch với hàng trăm người tham dự có cả băng cờ khẩu hiệu. Mỗi Thanh niên Tiền phong dự mít tinh đeo hai phù hiệu (phù hiệu biểu tượng cờ vàng sao đỏ của Thanh niên Tiền phong, phù hiệu biểu tượng cờ đỏ sao vàng của Việt Minh). Chương trình mít tinh có đọc diễn văn kêu gọi quần chúng nổi dậy cướp chính quyền. Sau đó lực lượng quần chúng do Thanh niên Tiền phong làm nòng cốt trong đó có quần chúng cùng những Thanh niên Tiền phong đã từng luyện tập, sinh hoạt tại đình Bà Trầm tràn vào tề xã bao vây cướp chính quyền. Ban tề xã buộc phải giải tán dễ dàng bởi vì người của ta cài sẵn trong đó. Số còn lại tư tưởng phân vân hoặc có cảm tình với cách mạng đã được ta giáo dục. Chính quyền nhanh chóng về tay nhân dân.

Cách mạng tháng Tám thắng lợi chưa được bao lâu, thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta. Đầu năm 1946, chúng chiếm được thị xã Trà Vinh, một tuần sau tiến vào địa bàn Hưng Mỹ. Hưởng ứng phong trào “tiêu thổ kháng chiến” của chính quyền cách mạng phát động, nhân dân Bà Trầm tháo dỡ ngôi đình chôn giấu, nhưng chưa thực hiện kịp thì địch ập đến chiếm giữ, đóng quân. Sau đó chúng cho phá bỏ ngôi đình và đốn nhiều cây cổ thụ trong khuôn viên để làm mi-đo (tháp canh).

Đến năm 1954, sau khi hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, lực lượng cách mạng tập kết ra Bắc, sợ địch tiếp tục đến chiếm giữ đóng đồn, bà con trong ấp đem những cột gỗ còn lại sáp nhập với miếu bà Chúa Xứ và xây dựng lại cách vị ngôi đình khoảng 800m. Năm 1992, bà con lại góp công, góp của di dời ngôi đình trở về vị trí cũ. Trong năm đình An Mỹ tổ chức lễ thượng điền vào ngày 12, 13 tháng 12 và lễ hạ điền 19, 20 tháng 4 âm lịch.

Ngày 5/8/2010, Ủy ban nhân dân tỉnh Trà Vinh ban hành quyết định số 1436/QĐ-UBND xếp hạng đình An Mỹ là di tích cấp tỉnh thuộc loại hình di tích lịch sử.